威尼斯聖馬可教堂圖書館藏馬可波羅遺囑
Notes on Marco Polo’s Will kept in the Library of St. Mark’s Basilica of Venice
劉清華
若從魏易翻譯出版《元代客卿馬哥博羅遊記》一書(北京:正蒙印書局,1913年)算起,國人研究馬可波羅已有近百年歷史。1然而,國人很少知道馬可波羅還有一份遺囑保留至今。2009年5月,北大考古系教授林梅村應邀來法國高等研究實踐學院(École pratique des hautes études)講學,其間從巴黎專程到威尼斯調查聖馬可教堂圖書館(Library of St. Mark’s Basilica)所藏馬可波羅遺囑,並帶回相關圖像資料。這份遺囑用晚期拉丁文書寫,寫作在一張羊皮紙上,採用威尼斯紀年,最後有馬可波羅律師的籤名。承蒙林教授委託,本文將在前人研究基礎上,將馬可波羅遺囑翻譯為中文,並略加注釋。我們的研究主要參考了穆勒與伯希和合譯的《馬可波羅遊記》2、 伯希和撰《馬可波羅注》3, 以及裕爾與考狄爾合譯的 《馬可波羅遊記》4 。
前人對馬可波羅的研究,主要集中在三個問題上:其一,馬可波羅是否到過中國?其二,他是否懂得中文以及是否做過揚州總管?其三,他的著作是否是作偽?5 所有的這些問題皆基於對《馬可波羅遊記》本身的研究,同樣,迄今大多數研究者的視線也很少脫離於這一基本史料。北大林梅村教授2009年春天借歐洲講學之機,專程赴義大利威尼斯聖馬可教堂圖書館,了解馬可波羅罐以及其家族遺囑等原始記錄,欲對過去較為忽略的一手材料展開研究。在林先生建議和幫助下,筆者嘗試進行馬可波羅遺囑的進行翻譯整理。6對於馬可波羅家族成員遺囑及相關材料的逐一解讀,是筆者下一階段繼續關注的重點之一。
眾所周知,馬可波羅自1323年臥病在床,立下遺囑不久於1324年初辭世,最後根據他的意願,葬在威尼斯聖勞倫佐( San Lorenzo)教堂馬可波羅家族墓地。馬可波羅遺囑本來也保存在聖勞倫佐教堂,馬可家族墓地後來遷往他處,這份遺囑則落入威尼斯聖馬可教堂圖書館,一直保存至今。7
馬可波羅羊皮遺囑照片
穆勒以及伯希和二人在1938年將馬可波羅家族的遺囑全部做了拉丁文轉寫,收入二人合譯《馬可波羅遊記》英文版,而馬可波羅遺囑乃其家族成員眾多遺囑其中之一。下面將拉丁文轉寫抄錄於下:8
18. Will of Marco Polo9
9 January 1323/24
will (parchement, 675*232 mm):
In nomine dei eterni amen anno ab incarnatione domini nostri ihesu xpisti Millesimo Trecentesimo viges | simo tercio menssis januarii die nono intrantis indicione septima Riuoalti |
diuine inspiracionis donum est et prouide mentis arbitrium ut antequam superue | niat mortis iudicium quilibet sua bona sit ordinare solicitus ne ipsa |
sua bona inordinata remaneant qua propter ego quidem Marcus paulo | de confinio sancti johannis crisostomi dum cotidie debillitarer propter infirmitatem cor | poris sanus tamen per dei graciam mente intergroque consilio et senssu timens ne abin | testato decederem & mea bona inordinata Remanerent.
Vocari ad me | feci johannem iustinianum plebanum sancti proculi & notarium ipsumque Rogaui quatenus hoc meum | scriberet testamentum pariter et conpleret:
in quo meas fidei commissarias esse con | stituo donatam dilectam vxorem meam et fantinam et bellelam atque moretam | peramabilles filias meas ut secundum quod hic ordinauero darique iussero | ita ipse post obitum meum adimpleant |primitus enim omnium volo & ordi | no dari rectum decimum. Jtem bolo et ordino distribui libras denariorum | venetorum duo Millia ultra decimam. De quibus dimito soldos viginti denariorum | venetorum grossorum monasterio sancti laurencii ubi meam eligo sepulturam. Jtem Re | mito libras Trecentas denariorum benetorum ysabete quirino congnate mee quas |mihi dare tenetur. Jtem Soldos quadraginta cuilibet monasteriorum et hospi | taliorum a gradu usque ad capud aggine. Jtem dimito conuentui Sanctorum johannis | et pauli predicatorum illud quod mihi dare tenentur et libras decem fratri tenturio (?)10 et libras quinque fratri beneuenuto veneto ordinis predicaorum ultra illud | quod mihi dare tenetur. Jtem Dimito libras quinque cuilibet congregcioni Riuoalti | et libras quatuor cuilibet scolarum siue fraternitatum in quibus sum. Jtem Dimito | Soldos viginti denariorum venetorum grossorum presbitero johanni iustiniano notario pro labore | istius
mei testamenti et ut dominum pro me teneatur deprecare. Jtem absoluo | petrum famulum meum de genere tartarorum ab omni vinculo seruitutis ut | deus aboluat animam meam ab omni culpa & pecato. Et sibi Remito omnia | que acquisiuit
in domo sua suo labore et insuper sibi dimito libras | denariorum venetorum Centum. Residuum uero dictarum duarum Millia librarum absque decima | distrubuatur pro anima mea secundum bonam discrepcionem Commissariarum mearum. |
De aliis meis bonis dimito supprascripte donate vxpri et commissarie mee | libras octo denariorum venetorum grossorum omni anno dum ipsa vixerit pro suo vsu ultra | suam Repromissam. Et stacium et omne capud masaricitorum aum trubus lectis | coredatis. Omnia uero alia bona Mobillia et inmobiilia inordinata Et si | de predictis prdinatis aliqua inordinate Remanerent quocumque modo oure et | forma
mihi spectancia seu que expectare uel pertinere potuerunt uel possent tam iu | re sucessorio et testamentario ac hereditario aut paterno fraterno materno et | ex quacumque alia propinquitate siue ex linea assendenti et desendenti uel ex colaterali | uel alia quacumque de causa mihi pertinencia seu expectancia et de quibus secundum for | mam statuti venetorum mohi exporteret11 plenam & specialem
facere mencionem seu dis|sposicionem et ordinacionem quam quantum in hoc et in omni casu ex forma statuti | specificati facio specialiter et expresse / Dimito suprascriptis filiabus meis fantine | bellele et morete libere et absolute inter eas equaliter diuidenda ipsasque | michi heredes insticuo in omnibus & singulis meis bonis mobillibus & inmobillibus | iuribus et acionibus tacitis et expressis qualitercumque
ut predicitur mihi pertinentibus et expec | tantibus. Saluo quod moreta predicta filia mea habere debeat ante partem de mon|te tantum quantum habuit quelibet aliarum filiarum mearum pro dote et coredis | suis. Tamen volo quod si quic in hoc meo testamento esset contra statuta & consilia | comunis venetorum corigatur et reducatur ad ipsa statuta et consilia. Prereterea do | et confero suprascriptis
commissariabus meis post obitum meum plenam virtutem & potestatem |dictam meam commissariam intromitendi administrandi et fruniendi inquirendi inter|pellandi placitandi respndendi auocandi interdicta et precepta tollendi legem petendi | et consequendi si opus fuerit in anima mea iurandi sentenciam audiendi & prosequendi | uendendi et alienandi intromitendi et interdicendi petendi
et exigendi siue excuiendi | omnia mea bona et habere a cuntis personis ubicumque et adpud quemcumque ea | uel ex eis poterint inuenire cum carta et sine carte in curia et extra curiam et | exinde securitatis cartam et omnes alias cartas neccessarias faciendi sicut Egomet pressens | viuens facere possem et deberem | Et ita hoc meum testamentum firmum et sta|bille esse judico in perpetuum si quis
ipsum frangere uel violare pressumpserit male | dicionem omnipotentis dei incurat/
et sub anathemate Trecentorum decem & octo | patrum constrictus permaneat et insuper conponat ad suprascriptas meas fideicommissarias | auri libras quinque / et hec mei tstamenti carta in sula permaneat firmitate.| Signum suprascriti Domini Marci paulo qui hoc rogauit fieri.
o Ego petrus grifo presbiter testis subscripsi
o Ego nufrius barberius testis subscripsi
o Ego Johannes iustinianus plebanus sancti proculi et notarius conpleui et Roboraui:
早在伯希和轉寫馬可波羅遺囑之前,歐洲漢學家裕爾和考狄爾已將其翻譯為英文12, 不知為什麼,譯者遺漏了遺囑中兩大段文字,我們的漢譯本將補充這部分內容。另外,伯希和頃其畢生精力,對《馬可波羅遊記》進行細緻的研究和注釋,最終於1959年出版了三卷本《馬可波羅注》。13 伯希和的研究為我們理解馬可波羅遺囑提供了極大幫助。這裡,我還要感謝林梅村教授對於漢譯規範以及具體詞彙解釋的義大利歐洲大學研究院(European University Institute)博士研究生保羅·阿蘭哈(Paolo Aranha)先生對馬可波羅遺囑部分拉丁文翻譯提供的幫助。
在永恆的天主的名義下:
在耶穌降臨後1323年1月的第九天,在第七次詔示的前段14, 在威尼斯裡亞託(Rialto)。
這是神的旨意,同時這也是有遠見的人之看法:人在彌留之際,必須擔心與考慮財產的去向,以免最後沒有任何的歸屬。
因此我——聖約翰·克裡斯多姆堂區15(San Giovanni Cristostomo)16的馬可波羅(Marco Polo),發現自己的身體久病癒衰,但在天主慈悲的憐憫下,我思路清晰、意識及判斷並未受損。在聖普羅克羅(San Proclo)教堂公證人喬凡尼·喬斯丁尼安尼(Giovanni Giustiniani)神父的面前17, 來完成一份正式的遺囑。
由此,我決定由我深愛的妻子朵納塔(Donata)以及三個親愛的女兒 範蒂納(Fantina)、貝勒拉(Belllela)、莫瑞塔(Moreta)作為我的遺產託管人,以此證明由她們在我離去之後決定遺產的分配去向。
首先:我將直接悉數繳納什一稅,除去什一稅外18, 我將另外2000裡拉威尼斯金幣(denari)19, 直接分配給以下人等:
其中20裡拉克魯扎多錢(grossi)贈與威尼斯聖羅倫佐男修道院(San Lorenzo)——這個地方是我即將長眠之地。
此外,我(弟媳)伊莉莎白塔·奎麗妮(Elisabetta Quirini)欠我300裡拉威尼斯金幣(denari) ,我將免除她的這些債務。
還有,我要贈與從格拉多(Grado)20 到阿拉貢角(Capo d』Argine)每個男修道院及醫院各40 裡拉(lire)。
另外,我還免除聖喬凡尼(Giovanni)修女院以及聖保羅(S. Paolo)傳教會欠我的債務,並免除佛裡亞爾·仁尼爾(Friar RENIER 或Tenturio?)10裡拉以及傳教會的威尼斯人佛裡亞爾·本溫奴圖(Friar BENVENUTO)5裡拉的債務。
我還將遺贈5裡拉給每個裡亞爾託(Rialto)地區教友組織,4裡拉給每個行會或教友團體21, 因為我是其中一個會員。
我還將遺贈20裡拉克魯扎多錢(grossi)給公證人喬凡尼·喬斯丁尼亞尼(Giovanni Giustiniani)神父,立此遺囑為他帶來很多麻煩,也為了他將替我向上帝祈禱。
另外,我將解放我的韃靼(Tartar)僕人彼得(Pietro)22, 賦予他自由的權利,祈禱上帝寬恕我的錯誤與罪過。我也支付他在自己的房子的全部勞動所得,另外,我還留給他100裡拉威尼斯金幣。
另外,除去什一稅2000裡拉之後餘下的數目,我將根據託管人的判斷,為了靈魂的安息,直接捐獻教會。
在我遺留的財產之外,我留給我妻子兼託管人朵納塔(Donata)餘生每年8裡拉威尼斯克魯扎多錢(grossi),為了她居住以外的開銷,以及房間的布置和用具(包括三張裝飾過的床)的費用。
其他所有還未處置的固定的或不可移動的財產,在上述物品中,一些尚未分配的,只要是屬於我的,無論以什麼方式屬於我的,不管過去的或者現在、根據繼承人、遺囑及遺傳法,從父親、母親及兄弟處繼承的,或者因這樣或那樣的原因屬於我的,根據《威尼斯人法》,我必須做出足夠以及特別的表態,我以這樣特別的方式來表態,是因為無論如何要符合這些特殊的法律。23
這些財產,我將特別遺贈給如前所述我的女兒範蒂納(Fantina)、貝勒拉(Bellela)和莫瑞塔(Moreta), 在她們三人中毫無保留地平均分配。我還授權她們成為我的繼承人,繼承上文中提到所有屬於我,或者即將歸我的各種可移動或不可移動的財產、有關權利以及其他所有費用,僅除去給莫瑞塔(Moreta)支付與其他女兒曾得到的同等價值的嫁妝和配飾。
無論如何,我認為,如果我遺囑裡的內容與威尼斯公社的法律及律令相牴觸的話,這將必須根據相關法令修改和刪減。此外,我授權以上的委員會管理、審查、判定、回應、裁撤那些條款。如有必要的話,我發誓,同意按規定售賣與轉讓,允許審查或查封所有的物品。為了證明無論何地或者任何人能找到或得到這些東西,是否合法,是否擁有文件,我必須在活著的時候,能夠也是必須作此證明或其他具有同等效力的文件。24
如果任何人擅自違背或侵害這份遺囑,他將會招致至高無上萬能的上帝的詛咒,甚至絕罰25,並且將失去作為我託管人的權利以及五磅的黃金。因此,為了讓這份遺囑及時生效,上面籤署的馬可波羅先生(Messer Marco Paulo)的籤名將是最好的證據。
(籤名):
見證人:彼得·格裡芬(Pietro Grifone)神父
見證人: 奴佛裡奧·巴爾貝裡(Nufrio Barberi)
這份遺囑由聖普羅克羅(Proclo)教堂神父及公證人喬凡尼·喬斯丁尼亞尼(Giovanni Giustiniani)出面完成並證明。
通過對馬可波羅羊皮拉丁文遺囑的解讀,我們基本可以得出以下幾點結論:第一,馬可波羅是否來過中國,是史學界爭論很久的難題之一,從馬可波羅在遺囑中稱他的僕人彼得(Pietro)為韃靼人(Tartar)來看,馬可波羅無疑來過蒙古人統治下的中國,並從中國帶回歐洲一個僕人,直至馬可波羅逝世前夕,他才歸還這位中國僕人的自由權,並且贈送給他一定財產。第二,馬可波羅財產的分配方式,可以讓東方人了解到西方人的宗教與生活習俗,尤其是天主教的習俗。西方天主教徒的宗教生活是他們日常生活最重要的組成部分,貫穿一生,始終如一。馬可波羅將他個人所有以及繼承的大部分財產都捐獻給了教會、相關機構和宗教人士,這種宗教意識與社區組織概念與中國宗族觀念及組織的差異甚大。第三,馬可波羅財產的數量也是一個值得關注的問題,根據馬可波羅遺囑中的記錄,且不說他那些不確定的其他大量財產,只統計他派發的2000威尼斯裡拉(libras)現金,已是一筆驚人的巨額財產,2000威尼斯裡拉(libras)相當於20000金幣(ducats)。從當時威尼斯居民的收入來看,即便在15世紀威尼斯商業最為發達的時期(當時為歐洲貿易中心),威尼斯的年進出口貿易額分別為一千萬金幣(ducats),當時碼頭工人的年收入不過100金幣(ducats),貴族大約有1000 個金幣(ducat),有錢商人的收入大約為一萬個金幣(ducat)。26 馬可波羅逝世時擁有20000金幣(ducats),堪稱威尼斯一代大富豪。而關於其巨額財產的來源,也值得我們作進一步調查。
本文對馬可波羅羊皮遺囑的解讀,僅僅是我們對馬可波羅研究的一個新的嘗試,關於馬可波羅巨額遺產的來源等一系列問題,有賴於今後繼續對馬可波羅家族其他成員的遺囑以及保存在義大利其他地方的第一手材料展開進一步研究。
注釋:
1 楊志玖:《百年來我國對<馬可波羅遊記>的介紹與研究》,收入楊志玖:《馬可波羅在中國》,天津:南開大學出版社,1999年,頁195-234。
2 Arthur Christopher Moule & Paul Pelliot, trans., The Description of the World, vol. I-II, London: George Routledge & Sons LTD. Carter Lan, 1938.
3 Paul Pelliot, Notes on Marco Polo, ouvrage posthume, publié sous les auspices de l'académie des Inscriptions et Belles-Lettres et avec le concours du Centre national de la Recherche scientifique, vol. I-III, Paris: Imprimerie National, Librairie Adrien-Maisonneuve, 1959.
4 The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition, vol. I-II, 1903-1920. 其他相關研究作品包括: Marco Polo Bibliography, 1477-1983, compiled by Hiroshi Watanabe, Tokyo, The Toyo Bunko, 1986; The Book of Ser Marco Polo, the Venetian Concerning the Kingdoms and Marvels of the East, translated and edited, with notes, by Colonel Sir Henry Yule, R.E., C.B., K.C.S.I., corr. Inst. France, Third edition, revised throughout in the light of recent discoveries by Henri Cordier (of Paris), in two volumes, vol. 1, with maps and illustrations, London, John Murray, Albemarle Street, W., 1926; Henri Cordier, Ser Marco Polo, notes and addenda to Sir Henry Yule’s edition, containing the results of recent research and discovery, London, John Murray, Albemarle Street, W., 1920.
5 楊志玖:《馬可波羅在中國》,天津:南開大學出版社,1999年。
6 文章從整體構思,到部分詞彙的翻譯解釋,均多次得到林梅村教授的幫助和建議,謹此表示感謝。與此同時,文中的所有謬誤均由筆者承擔。
7本文採用的照片引自Bibliteca Marciana. Cod. Lat. V. 58, 59. Collocazione 2437, 38. fol. 33., see pl. 2-5; 該圖片由威尼斯聖馬可教堂圖書館工作人員提供給林梅村教授。
8英文原註: This Will, with 1 and 2 above, was bought by the Marciana from the library of Amadeo SVAJER in 1794. See J. VALENTINELLI Bibl. Man. I p. 105, III p. 65; cf. CICOGNA Ins. Ven. III p. 489. They were printed by CICBOGNA and LAZARI, and this one was copied from the latter by PAUTHIER and (with minute changes) by YULE. Ends of lines of the original are marked | above.
9 Documents Relating to the Family, House, and tomb of Marco Polo, 18, Will of Marco Polo the Traveler, 1324. p. 539, in Moule & Pelliot (trans.), The Description of the World, vol. I-II, London: George Routledge & Sons LTD. Carter Lan, London, 1938. pp. 539-541. Also see Paul Pelliot, Notes on Marco Polo, ouvrage posthume, publié sous les auspices de l'académie des Inscriptions et Belles-Lettres et avec le concours du Centre national de la Recherche scientifique, vol. I-III, Paris, Imprimerie National, Librairie Adrien-Maisonneuve, 1959.
10 The forms Tentor and Tentuaruis (13th century) are recorded in the sense of 「dyer」, and Centurius (as a name, Aug. retract. 2, 19.) meaning 「beltmaker」. The name here is on the whole more like tenturio or tentorio, but might also be centurio.
11 Read oporteret. Expectaret seems to have been written and to have been incompletely corrected. Prereterea (10 lines below) is a slip for preterea.
12 The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition, vol. I-II, 1903-1920.
13 Paul Pelliot, Notes on Marco Polo, ouvrage posthume, publié sous les auspices de l'académie des Inscriptions et Belles-Lettres et avec le concours du Centre national de la Recherche scientifique, vol.I-III, Paris: Imprimerie National, Librairie Adrien-Maisonneuve, 1959.
14 Indicione, 英語Indiction, 古羅馬人用來標記年份的方式,每15年一個循環。年份被成為第一個Indiction, 第二個Indiction, 以此類推。根據Yule及Cordier (The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition,vol. I.)之注釋,1324年是第七個Indiction。據現代紀年,應該是1324年。
15 堂區:英語parish, 法語paroisse,皆指羅馬天主教(Roman Catholic)等基督宗教組織的基層管理單位。在天主教和聖公會中,多個堂區組成一個總鐸區(Deanery),設總鐸(Dean)一名 。數個總鐸區組成一個教區(英語diocese、法語diocèse),設主教一名。數個教區組成一個教省(province),擇一個較為重要的教區為總教區(archdiocese),以作為教省的首府,總教區設有一總主教(arch-bishop) 。
16 如San Giovanni Cristostomo等人名和地名,裕爾和考狄爾將其中一部分翻譯為英文,另一部分譯為義大利威尼斯方言(參見The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition,vol. I-II, 1903-1920)。我們在漢譯時, 將所有名詞譯為義大利威尼斯方言。
17 一般每個教區的教友逝世,由該教區教堂神父為其辦理遺囑及財產公證。
18 什一稅:又稱「十一奉獻」或「十一捐」。英語Tithe,法語Dîme,古法語(dixième),拉丁文decima,皆源於希伯來文《聖經舊約》時代,在希伯來文中的原意是「十分之一」。 什一稅常用於指猶太教和基督宗教的宗教奉獻,歐洲封建社會時代被用來指教會向成年教徒徵收的宗教稅。自羅馬帝國將基督教納為國教後,教會開始鼓吹徵收。 十一奉獻被提到567年和585年的大公會議,最終被採納為對教會奉獻的必要標準。
19 據 Yule及Cordier注釋,我們很難估算威尼斯裡拉(Venice pounds/lire)的價值, 一般認為,1裡拉克魯扎多錢(Lira dei grossi或Lira d'imprestidi)約等於10 個金幣(ducat,是威尼斯於1284年開始發行的金幣,略似於英鎊的先令,參見The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition, vol. I)。
20 裕爾-考狄爾註:或為Dogado。
21 scolarum, 英語為Guilds 意為行會,威尼斯手工業組織也稱為Fraglie_ or Scholae_, 每個組織都有各自的規章,負責人為Gastald,首領一般由宗教組織委任。組織有互助性質,給窮苦女生提供嫁妝或為逝去的會員舉行彌撒,因此行會也就成了公共宗教事務的一部分(http://en.wikipedia.org/wiki/Guild)。
22 關於韃靼人(Tartar)彼得(Pietro)的身份,這裡需要說明。在《馬可波羅遊記》中,中國北方稱作「契丹」、中國南方稱「蠻子國」。而Tartar則有廣狹兩義,狹義專指蒙古統治者,廣義則為蒙古統治下的中國的統稱。這個韃靼僕人無疑是馬可波羅從中國帶回威尼斯的,但是我們尚不清楚此人究竟是蒙古人,還是蒙古統治下的中國其他民族。感謝林梅村教授來信提出的修改意見。
23 在裕爾-考狄爾合譯版本(The Travels of Marco Polo: The Complete Yule-Cordier Edition,vol. I-II, 1903/ 1920)中,他們遺留兩段文字並未譯出,標有「技術問題」(here follow some lines of mere technicality),筆者將這兩段文字補錄翻譯,此處為第一段的翻譯,遺漏的原文為Omnia uero alia bona Mobillia et inmobiilia inordinata Et si | de predictis prdinatis aliqua inordinate Remanerent quocumque modo oure et | forma /mihi spectancia seu que expectare uel pertinere potuerunt uel possent tam iu | re sucessorio et testamentario ac hereditario aut paterno fraterno materno et | ex quacumque alia propinquitate siue ex linea assendenti et desendenti uel ex colaterali | uel alia quacumque de causa mihi pertinencia seu expectancia et de quibus secundum for | mam statuti venetorum mohi exporteret plenam & specialem facere mencionem seu dis|sposicionem et ordinacionem quam quantum in hoc et in omni casu ex forma statuti | specificati facio specialiter et expresse.
24 此段為裕爾-考狄爾合譯版本中遺漏的第二段,原文為Tamen volo quod si quic in hoc meo testamento esset contra statuta & consilia | comunis venetorum corigatur et reducatur ad ipsa statuta et consilia. Prereterea do | et confero suprascriptis //commissariabus meis post obitum meum plenam virtutem & potestatem |dictam meam commissariam intromitendi administrandi et fruniendi inquirendi inter|pellandi placitandi respndendi auocandi interdicta et precepta tollendi legem petendi | et consequendi si opus fuerit in anima mea iurandi sentenciam audiendi & prosequendi | uendendi et alienandi intromitendi et interdicendi petendi // et exigendi siue excuiendi | omnia mea bona et habere a cuntis personis ubicumque et adpud quemcumque ea | uel ex eis poterint inuenire cum carta et sine carte in curia et extra curiam et | exinde securitatis cartam et omnes alias cartas neccessarias faciendi sicut Egomet pressens | viuens facere possem et deberem.
25 絕罰,拉丁文anathemate,希臘文Ανάθεμα,英文anathema,天主教教義中與excommunication相同。中文譯名「絕罰」,屬懲戒罰,舊稱開除教籍、逐出教會、出通功、破門律。(法典1331)
26 王鼎勳:《<翠維索算術>簡介》,《HPM通訊》(臺北)第八卷第十一期第二版。
編者案:本文原載於羅豐主編《絲綢之路上的考古、宗教與歷史》,文物出版社,2011年,第312—319頁。引用請據原文。